تهیه پیش نویس جامع در اوج اختلافات!

بندی از توافق ژنو می‌گوید "تا وقتی که درباره همه چیز توافق نشده باشد، درباره هیچ چیز توافق نشده است" و شواهد نشان از آن دارد که مفاد این بند توافق نامه ژنو هم چنان بر روند مذاکرات ایران و 5+1 سایه افکنده است.

همچنان که ایران بر استیفای حقوق خود بر مبنای قوانین و پروتکل‌های هسته ای تاکید دارد، طرف غربی و به خصوص ایالات متحده تمام تلاش خود را به کار می‌برد تا ایران را از این حقوق بازدارد.

«وین 5» در حالی به کار خود پایان داد که خبرهایی مبنی بر آماده شدن برای نگارش توافق جامع نهایی میان ایران و 1+5 به گوش می‌رسد اما این نگارش در حالی صورت می‌پذیرد که از سویی پیشینه اجرای توافق ژنو بسیار نامید کننده است و از سویی دیگر اختلافات موجود آینده یک توافق جامع را با ابهامات فراوانی مواجه می‌سازد.

نتیجه توافق ژنو برای ایران چه بود؟

باید توجه شود که ورود به مرحله جدیدی از توافق با غرب باید در شرایطی انجام شود که غرب نیز همپای با ایران، نگرانی‌های ایران را مرتفع سازد.

اما این در حالی است که هیچ کدام از نگراتی های ایران حتی بر اساس توافق نامه ژنو نیز به طور کامل و آنطور که در توافق ژنو بر آن تصریح شده بود، بر طرف نشد.

اقدام‌های خصمانه و ابهام‌های غربی‌ها هم در مواضع و هم در عملکرد آن‌ها کاملاً قابل ارزیابی است و در جریان یکی از همین تهدیدها، «باراک اوباما» رئیس جمهور آمریکا در مصاحبه با پایگاه اینترنتی «بلومبرگ» اظهارات صهیونیست‌ها در مورد اینکه کاهش تحریم‌ها علیه ایران طبق توافق اولیه «ژنو» موجب می‌شود تا تجار برای برقراری رابطه تجاری به سمت ایران هجوم ببرند را رد کرد و گفت که «هنوز 95 درصد تحریم‌ها برجای خود باقی است» و ما قصد داریم این تحریم‌ها را اجرا کنیم و در حین مذاکرات برای رسیدن به راه حل جامع این تحریم‌ها را اجرا می‌کنیم.

اوباما هر روز بر ادامه تحریم‌های اقتصادی علیه ایران تاکید داشت و حتی از گفتن این عبارت دریغ نکرد که «یک تن آجر بر سر شرکت‌هایی که با ایران قرارداد ببندند می‌ریزد.»

از جمله موارد تصریح شده در توافق ژنو «عدم وضع تحریم‌های یک‌جانبه جدید توسط اتحادیه اروپا و آمریکا» بود اما بر اساس آمارها پس از توافقنامه ژنو نه تنها اوضاع بهتری در ابعاد مختلف اقتصادی و امنیتی نصیب ملت ایران نشد بلکه طی این مدت 3 بار تحریم و 18 بار تهدید نظامی به سراغ ایران آمد.

هنوز چند روزی از امضای توافق ژنو نگذشته بود که روزنامه لس آنجلس تایمز در مطلبی با اشاره به اقدام کاخ سفید در افزودن نام 17 شرکت و شخص حقیقی به لیست سیاه تحریم خود به دلیل همکاری با ایران برای دور زدن تحریم‌های اقتصادی خبر داد و دیوید کوهن (مسئول بخش اجرا و پیگیری تحریم‌ها در وزارت خزانه داری آمریکا) اعلام کرد که «این تحریم‌ها ایران را از دستیابی به سیستم مالی بین الملل محروم می‌کند، فشار شدیدی بر اقتصاد ایران به وجود می‌آورد و منجر به آن می‌شود که مقامات ایرانی تشویق به دستیابی به توافقی معنی دار بر سر برنامه هسته ای خود بعد از حدود یک دهه شوند!»

از دیگر موارد مصرح در توافق ژنو به لغو تحریم صنعت هواپیمایی کشور اشاره داشت؛ اما بعدها مشخص شد اولاً ایران می‌بایست قطعات مورد نیاز خود را فقط از آمریکا تهیه کند، دوما شرکت بوئینگ تنها مجاز است قطعات هواپیماهای ایرانی که قبل از انقلاب به ایران فروخته و از رده خارج شده را تأمین کند که بر این اساس یک سری قطعات از رده خارج که در انبارهای این شرکت مانده و مشتری برای آن وجود ندارد به ایران داده می‌شود. سوم اینکه این لغو تحریم در بازه زمانی محدود صورت می‌گیرد و بعد از آن به حالت قبل برمی‌گردد.

بازگرداندن درآمدهای نفتی ایران نیز که با آن همه بمباران تبلیغاتی همراه بود تنها یک نتیجه برای ایران داشت و آن هم اینکه درآمدهای نفتی ایران بدون اجازه جابه جایی! تنها در حساب‌های بانکی ایران در کشورهای خارجی باقی می‌ماند.

تمام این اقدامات هم زمان بود با اقدامات گام به گام ایران بر مبنای توافق ژنو که آژانس بین المللی انرژی اتمی نیز بر توقف فعالیت‌های سانتریفیوژها و سایر موارد اشاره شده در توافق ژنو صحه گذاشت.

سایه سنگین اختلاف‌ها بر نگارش توافق جامع

نقض مفاد توافق ژنو این انتظار را برای ایرانیان ایجاد می‌نماید که با بدبینی تمام در انتظار سرسختی بیشتر طرف ایرانی باشند، اما جای تعجب است که با توجه به پیشینه یاد شده، سخن از نگارش توافق جامع پس از وین 5 به گوش می‌رسد.

جالب این جاست که این خبر در شرایطی مطرح می‌شود که سطح، اندازه و درصد غنی سازی، تاسیسات آب سنگین اراک و فردو و جدول زمانی رفع تحریم‌ها از موارد اختلافی میان طرفین است.

وزیر امور خارجه در این خصوص و در نشست خبری پایانی مذاکرات ابراز داشت: «هنوز نمی‌توانیم بگوییم متن مشترکی وجود دارد. در بعضی موارد ممکن است روی قسمت‌هایی از متن توافق وجود داشته باشد، اما در بسیاری از موارد، اختلاف نظر هم در مورد محتوا و هم در مورد نحوه نگارش وجود دارد.»

آقای ظریف همچنین تاکید کرد: «در مورد موضوعات اساسی عموماً اختلاف نظر درباره محتوا و همچنین درباره نحوه نگارش وجود دارد.»

باید دقت داشت که این اختلافات تنها از سوی طرف ایرانی مورد توجه نیست و منابع خبری غرب نیز در بحبوحه مذاکرات وین 5 از وجود اختلافات جدی بین دو طرف سخن گفته‌اند.

آسوشیتدپرس در گزارش خود مدعی شده است که ایران به دنبال 150 هزار سانتریفیوژ است و این مساله، کاملاً با سخنان چندی پیش لوران فابیوس، وزیر امور خارجه فرانسه تطابق دارد. وی نیز ابراز داشته بود که ایران به دنبال صدها هزار سانتریفیوژ است در حالی که ما می‌خواهیم تنها چند صد سانتریفیوژ داشته باشد!

به نوشته این خبرگزاری آمریکایی، «آمریکا تنها به وجود چند صد سانتریفیوژ در ایران رضایت داده و علاوه بر این خواستار از بین بردن تمامی سانتریفیوژهای آماده به کار و اعمال محدودیت شدید بر میزان اورانیوم غنی شده موجود در ایران است.»

اختلافات اساسی میان طرفین حتی از سطح افکار عمومی نیز فراتر رفته است و کنگره آمریکا نیز دولت را برای انعقاد هرگونه توافق تحت فشار قرار داده است.

نشریه تخصصی کنگره امریکا از افزایش فشارهای قانون‌گذاران ارشد کمیته روابط خارجی مجلس نمایندگان امریکا بر کاخ سفید برای هماهنگ کردن هر گونه توافق نهایی احتمالی با ایران، با کنگره خبر داد.

اگرچه بر اساس این گزارش این قانون‌گزاران به هر دو حزب جمهوری‌خواه و دموکرات وابسته بوده‌اند اما می‌توان به راحتی فهمید که با توجه به اکثریت جمهوریخواه مجلس نمایندگان این اقدامی از سوی رقبای دولت اوباما است تا مواضع غیر سازنده تیم مذاکراتی امریکا را تشدید یا حداقل در همین سطح فعلی تثبیت کنند.

نکته دیگری که در توافقات به آن توجه کمتری شده است از این قرار است که در صورت تفاوت تفسیر دو طرف از متن نهایی (موضوعی که در اجرای توافق ژنو به تعدد دیده شد) چه مرجعی صلاحیت تفسیر نهایی را دارد و در نهایت کدام تفسیر به عنوان مبنای عمل دو طرف قرار می‌گیرد؟

نگاهی اجمالی بر این موارد حاکی از آن است که تهیه پیش نویس نهایی در شرایطی نامتوازن انجام می‌شود و بیم آن وجود دارد که نتایج نامطلوب توافق ژنو از پس توافق نهایی نیز به وجود آید که این موضوع توجه بیشتر تیم مذاکره کننده ایرانی را می‌طلبد.

واقع بینی طرف ایرانی از تجربه گذشته

نکته مهمی که در روند مذاکرات برای طرف ایرانی به وجود آمد از این قرار بود که هم زمان با تاخیرها و خلف وعده های 1+5 در عملی کردن مفاد توافق نامه ژنو، نشست وین در فضایی برگزار شد که ایران سرسختانه بر مواضع خود تاکید کرد و این مورد (اصرار ایران بر عدم کاهش سانتریفیوژها) و همچنین تعیین خطوط قرمز، یکی از موارد اختلافی مهم است.

طرف ایرانی با در اختیار گذاشتن فرصت کافی برای 5+1، به افکار عمومی نشان داد که آنها قابل اعتماد نیستند.

علاوه بر این، غربی ها علی رغم آنکه در اجرای توافق ژنو کوتاهی های فراوانی داشتند، اما خواهان گسترده گردن دایره مذاکرات و پیش کشیدن موضوعاتی چون برنامه موشکی ایران و مسائل حقوق بشر بودند و این موضوع نیز با مقاومت جدی طرف ایرانی روبرو شد و در همین زمینه، خبرگزاری «رویترز» موضع ایران پس از پایان دور جدید مذاکرات هسته‌ای را بازتاب داده و می‌نویسد:«ایران درخواست‌های اضافی و بیش از حد طرف مقابل را در مذاکرات را نمی‌پذیرد.»

مسلما نتایج «وین 5» به نسبت ژنو3 و وین 4، متضمن منافع بیشتری برای ایران است اما همچنان میان منافع حاصل از مذاکرات تا مطلوب واقعی تفاوت معناداری وجود دارد.

منبع: فرهنگ نیوز