"قصاص" از موضوعاتی است که در طی سالهای گذشته ، سینمای ایران علاقه زیادی به ساخت فیلم درباره آن داشته، که متاسفانه عدم حضور کارشناس دینی در کنار سازندگان این دسته از فیلمها، اثر را تبدیل به یک فیلم "ضد قصاص" کرده است!حالا به دنبال سینما، تلویزیون هم به ماجرا ورود پیدا کرده و در برنامه "ماه عسل" و البته در مقابل چشم میلیونها بیننده، پدر مقتولی توسط مجری برنامه محاکمه شد که چرا قصد قصاص قاتل فرزندش را دارد!
در "ماه عسل" چه گذشت؟
چند شب پیش، برنامه ماه عسل به موضوع قصاص پرداخت و ابتدای برنامه با دعوت از دو نفر که یکی به دلیل قتل غیر عمد در سنین نوجوانی حبس و پس از چندین سال با تلاش خیرین از زندان آزاد شده بود و دیگری پدری که قاتل فرزندش را بخشیده بود اجرا شد. تا این بخش از برنامه، بحث بخشش بود و به تصویر کشیدن و یادآوری اقدام ارزشمند بخشش، که البته جای خالی آن در برنامه های تلویزیونی به شدت حس می‌شود.
اما بعد از آن برنامه قالب دیگری پیدا کرد. این بار پدر مقتولی دعوت شد که حاضر به بخشش قاتل فرزندش نشده بود. پدر مقتول از نحوه کشتن فرزندش که بسیار فجیع بود گفت و اینکه قاتل با قمه جمجمه فرزندش را شکسته و با بستن ابتدا و انتهای کوچه اجازه نداده کسی وی را به بیمارستان برساند و وی کشته شده است. در مقابل این اظهارنظرها بود که مجری برنامه مدام می گفت شما فکر می کنید با قصاص همه چیز اصلاح می شود؟!
مجری برنامه: با قصاص مشکلات حل نخواهد شد!
احسان علیخانی اصرار بر بخشش دارد و از پدر می‌خواهد علت پافشاری‌اش بر حکم قصاص را توضیح دهد. پدر می‌گوید که خِیرِ جامعه و جوان‌ها را در اجرای حکم قصاص می‌بیند.
علیخانی در عین اینکه تاکید می کند "قصاص" حق قانونی و شرعی پدر است، اصرار می‌کند که مشکل جوان‌ها با قصاص حل نمی‌شود و اگر قرار بود چنین چیزی بشود امروز این همه دعوا و قتل و خشونت در جامعه نبود.
پدر پاسخ می‌دهد: اگر قوانین بازدارنده پلیس نبود امروز کسی کمربند ایمنی نمی‌بست.
علیخانی ادامه می‌دهد: شما نباید تقصیرات را بر گردن جوان 18 ساله بیاندازید! و برنامه بدون نتیجه گیری و با این حال و هوا که چرا پدر مقتول قاتل را نبخشید و می خواهد قصاص کند به یکباره به پایان می رسد!
بازی احسان علیخانی با خطوط قرمز دینی بدون دانستن علوم دینی!
قطعا بازی کردن با خطوط قرمز جامعه هم در جذب مخاطب موثر است و برای مخاطب تلویزیون تازگی دارد و هم توانایی خاص رسانه ای می خواهد که احسان علیخانی به عنوان مجری و تهیه کننده ماه عسل از آن برخوردار است و رمز موفقیت برنامه هم در همین است. اما آقای علیخانی باید بداند که بازی کردن با «خطوط قرمز دینی» نه به صلاح است و نه در حد توان ایشان؛ چرا که اینگونه مسائل نیاز به کارشناس دینی دارد و ظاهرا این برنامه از آن محروم است!
اگر انگیزه این برنامه برای گفت و گو با این پدر داغ دیده، تلاش برای عفو و گذشت از قاتل است، بی تردید آنچه به نمایش درآمد به خصوص در صحنه پایانی برنامه، انگیزه خانواده قاتل را برای اجرای قصاص بیشتر کرد و مخاطب را وادار کرد که صاحب حق را محکوم کند. محاکمه ای که این بار به ناحق در رسانه ملی شکل گرفت.
اصل با استیفای حق است یا عدم آن؟
یک کارشناس دینی به خوبی می داند که نباید بپرسی "چرا قاتل پسرت رو نمی‌بخشی؟" چون اصل با استیفای حق است نه عدمش. اگر ببخشد باید پرسید "چرا بخشیدی؟" نه اینکه برعکس. گرفتن حق که چرا ندارد. مثل این است که از یک مجری تلویزیونی بپرسید "چرا دستمزد کارهایت رو به فلان موسسه ی خیریه نمی بخشی؟" اگر "ببخشد" جای سوال دارد "چرا بخشیده؟"
ماه عسل برنامه‌ای موفق در بین رمضانی‌ها
شاید یکی از مهمترین نکات برنامه ماه عسل، مخاطب بیشمار و محتوای خوب برنامه است که دعوت به امید می کند. توانایی علیخانی در اجرای برنامه، بی شک در موفقیت ماه عسل بی تاثیر نبوده است، انتخاب سوژه ها و... به حال و هوای ماه عسل برای تبدیل شدن به یکی از پربیننده ترین برنامه های تلویزیون در ماه مبارک رمضان کمک کرده است. به نظر می رسد دست اندرکاران این برنامه با رفع نواقص آن می توانند در سالهای آتی بی نقص ترین برنامه را به نمایش بگذارند.
قصاص چیست؟
اکنون که به نوعی مفهوم تأثیرگذار و حیات بخش قصاص در رسانه ملی خواسته یا ناخواسته خدشه دار شده است، بد نیست اندکی به این موضوع پرداخته شود.
قصاص از ماده "قص" (بر وزن سد) به معنى جستجو و پیگیرى از آثار چیزى است و هر امرى که پشت سر هم آید عرب آن را" قصه" می گوید و از آنجا که "قصاص" قتلى است که پشت سر قتل دیگرى قرار می گیرد این واژه در مورد آن به کار رفته است.
خداوند در قرآن در مورد حکم قصاص و مسائل دیگر آن می فرماید: «یا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا کُتِبَ عَلَیْکُمُ الْقِصاصُ فِی الْقَتْلى الْحُرُّ بِالْحُرِّ وَ الْعَبْدُ بِالْعَبْدِ وَ الْأُنْثى بِالْأُنْثى فَمَنْ عُفِیَ لَهُ مِنْ أَخِیهِ شَیْءٌ فَاتِّباعٌ بِالْمَعْرُوفِ وَ أَداءٌ إِلَیْهِ بِإِحْسانٍ ذلِکَ تَخْفِیفٌ مِنْ رَبِّکُمْ وَ رَحْمَةٌ فَمَنِ اعْتَدى بَعْدَ ذلِکَ فَلَهُ عَذابٌ أَلِیمٌ ، وَ لَکُمْ فِی الْقِصاصِ حَیاةٌ یا أُولِی الْأَلْبابِ لَعَلَّکُمْ تَتَّقُونَ )سوره بقره، آیات 178 تا 179
(اى افرادى که ایمان آورده اید! حکم قصاص در مورد کشتگان بر شما نوشته شده است، آزاد در برابر آزاد، و برده در برابر برده، و زن در برابر زن، پس اگر کسى از ناحیه برادر (دینى) خود مورد عفو قرار گیرد (و حکم قصاص او تبدیل به خون بها گردد) باید از راه پسندیده پیروى کند (و در طرز پرداخت دیه، حال پرداخت کننده را در نظر بگیرد) و قاتل نیز به نیکى دیه را به ولى مقتول بپردازد (و در آن مسامحه نکند) این تخفیف و رحمتى است از ناحیه پروردگار شما و کسى که بعد از آن تجاوز کند عذاب دردناکى خواهد داشت.و براى شما در قصاص حیات و زندگى است اى صاحبان خرد، تا شما تقوى پیشه کنید.
قصاص راهی برای جلوگیری از ادامه خشونت و برای تعدیل زیاده روی‌ها با تاکید بر بخشش
در این آیات ابتدا از مسأله حفظ احترام خونها که مساله فوق العاده مهمى در روابط اجتماعى است آغاز می کند و خط بطلان بر آداب و سنن جاهلى می کشد، مؤمنان را مخاطب قرار داده چنین می گوید:" اى کسانى که ایمان آورده اید حکم قصاص در مورد کشتگان بر شما نوشته شده است. قرآن گاهى از دستورات لازم الاجراء با جمله کتب علیکم:"بر شما نوشته شده" تعبیر می کند، از جمله در آیه فوق. این تعبیر اهمیت و تاکید مطلب را روشن می کند، زیرا همیشه مسائلى را می نویسند که از هر نظر قطعیت پیدا کرده و جدى است. همان گونه که در شان نزول اشاره شد این آیات در مقام تعدیل زیادهرویهاى است که در جاهلیت در مورد قتل نفس انجام می گرفت، و با انتخاب واژه قصاص نشان می دهد که اولیاء مقتول حق دارند نسبت به قاتل همان را انجام دهند که او مرتکب شده. ولى به این مقدار قناعت نکرده در دنباله آیه مساله مساوات را با صراحت بیشتر مطرح می کند و می گوید:" آزاد در برابر آزاد، برده در برابر برده، و زن در برابر زن" . خداوند در سوره نساء نیز می فرماید:«و من قتل مظلوما فقد جعلنا لولیه سلطانا»؛ و هر کس بی‌گناه کشته شود برای وارث و سرپرست او حق و قدرت تلافی و قصاص مقرر فرموده‌ایم. (اسراء/33)
کلام آخر
بی تردید باید این پدر به توصیه قرآن کریم به بخشش و عفو تشویق و دعوت شود، اما شیوه این دعوت باید رغبت بر بخشش را ایجاد کند نه آنکه خانواده صاحب حق و مظلومی، مستمسک برداشت غلط از دین شده و به این وسیله اصل شرعی و قانونی قصاص زیر سؤال برود. حضور کارشناسان دینی در برنامه های این چنین، ضریب خطای آن را به شکل محسوسی کاهش خواهد داد.
