پوشش یکی از شئون انسانی است و این شأن انسان به خصوصیات متفاوت فردی، اجتماعی وی مربوط می‌شود و می‌توان گفت که لباس پرچم وجود آدمی است که از اعتقادات و فرهنگ و آداب و رسوم وی سخن می‌گوید. ظاهر آدم و طرز لباس پوشیدن می‌تواند جلوه ای از شخصیت فرد باشد. گاهی پیش می‌آید که نمی‌توانیم تشخیص دهیم چه لباسی را کجا باید بپوشید و به خودمان بگوییم جایی می‌روم که آدم‌های زیادی هستند و همه هم بالاخره چیزی خواهند پوشید.
هر قدر هم که تلاش کنید، مورد پسند همه سلیقه‌ها قرار نمی‌گیرید. پس اضطرابِ «چه بپوشم» را کنار گذاشته و با آرامش، لباسی را انتخاب کنید که با آن راحت هستید؛ زیرا که جسم و روح تاثیرگذار بر روی هم دارند. برای دانستن بیشتر در این حوزه، سراغ دکتر حکمت رفتیم تا برایمان در این حوزه، بیشتر صحبت کند. در این گفت‌وگو سعی شده است که به مباحث مطرح در خصوص لباس و تأثیرات آن در سلامت جسم و روح لباس پرداخته شده است.
برای شروع صحبت تأثیرات لباس بر سلامت جسمی و روحی انسان را برای هفته نامه استان آذربایجان غربی شرح می‌دهید؟
می‌توان گفت که لباس به نوعی همزاد انسان بوده، همچنین یک نماد فرهنگی، اجتماعی، مذهبی و ملی برای انسان به حساب می‌آید که بیانگر روحیات فرد پوشنده لباس است و تأثیری که پوشیدن لباس در زندگی انسان‌ها و تمدن‌های گذشته داشته بیانگر اهمیت آن بین اقوام و ملل از گذشته تا زمان حال است. به نوعی پوشش هر قوم و ملت، نشان دهنده فرهنگ آن قوم است.
لباس از جنبه‌های متفاوتی بر افراد تاثیرگذار است مثل تأثیرات اخلاقی، جسمی، روانی و اجتماعی و دینی... که از جنبه روانی می‌توان گفت که حس برتری و برتری طلبی که در انسان وجود دارد راهنمایی برای انتخاب لباس در افراد می‌باشد تا با پوشیدن آن احساس برتری بردیگران را ابراز و حس برتری خود را راضی نگه دارد. به دلیل اینکه افراد به هیچ وجه دوست ندارند دیگران عیوب جسمی آن‌ها با خبر شوند ممکن است به وسیله لباس بعضی از کاستی‌های خود را بپوشاند.
همچنین در قرآن کریم در سوره اعراف آمده است که لباس را به شما ارزانی داشتیم تا عیوب خود را بپوشانید و زینت شما باشد که می‌توان با استناد به این دو هدف را برای لباس بیان کرده «عیب پوشی، خودآرایی» و هر دو به منشأ روانی پیدایش لباس مربوط می‌شود، چون آشکار شدن عیوب، عامل از بین رفتن شخصیت انسان و آراستگی عامل بازیابی شخصیت او می‌باشد.
حال اگر بخواهیم تأثیر لباس از نظر جسمانی بر فرد را بررسی کنیم می‌توان گفت که پوشش انسان را از عوارض بد طبیعی و غیرطبیعی حفظ می‌کند. همچنین نگهبان جسم و جان انسان است ولی اگر به نکاتی در انتخاب لباس مثل سایز، جنس، راحتی و نکاتی از این قبیل دقت نکرد همین محافظ در صورت درست انتخاب نشدن باعث صدمه به جسم فرد می‌شود.
اگر بخواهیم وارد جزئیات بشویم، بفرمائید کفش‌های پاشنه بلند چه تاثیری بر بدن می‌گذارد؟
از سال‌ها پیش کفش پاشنه بلند در بین خانم‌ها محبوبیت زیادی داشته و هنوز نیز این محبوبیت وجود دارد، اما همیشه پزشکان در مورد پی‌آمدهای احتمالی آن برای سلامتی هشدار داده‌اند. وقتی خانم‌ها از کفش پاشنه بلند استفاده می‌کنند راحتی خود را فدای مد می‌کنند و به طبع پاشنه‌های بلند پا را زیباتر نشان می‌دهد ولی تأثیر تدریجی و صدمات غیر قابل جبران که به دلیل بالا بودن پا از حالت صحیح و نادرست آن بیشتر از آنچه که انتظار دارید خود را نشان می‌دهد. وقتی فرد کفش پاشنه بلند می‌پوشد مهم است بداند که دقیقاً چه چیزی را دارد برای زیبایی فدا می‌کند.
این نوع کفش قد را بلندتر می‌کند و به برخی حس اعتماد به نفس بیشتری می‌دهد، اما در زمان پوشیدن این تو کفش‌ها آناتومی صحیح بدن دچار تغییر می‌شود و چون عضلات پا از حالت عادی کشیده‌تر می‌شود مشکلاتی مثل کمر دردهای شدید و همین طور واریس و پیچ خوردگی و شکستگی مچ و زانو را ایجاد می‌کند.
حتی اگر تمام عمر روی پاشنه 10 یا 15 سانتی‌متر راه بروید و زمین هم نخورید، گرفتار سایر عوارض این کفش خواهید شد. یکی از این عوارض کوتاه شدن طول عضلات پشت ساق پاست. یعنی اگر خانمی بیش از 6 ماه به طور مداوم کفش پاشنه بلند بپوشد، طول عضلات پشت ساق پایش کوتاه می‌شود و نتیجه این عارضه کج شدن پا و کوتاه شدن قد نیست که برخی افرادی که از کفش‌های پاشنه بلند استفاده می‌کنند می‌گویند، عضلات پای ما که کوتاه نشد. بلکه محصول این پدیده از بین رفتن قوس کف پاست.
البته معمولاً خود فرد متوجه کف پای صافش نمی‌شود، ولی حتماً کمر دردهای ناشی از آن آزارش خواهد داد. یکی دیگر از عوارض کفش پاشنه بلند، فشار بیشتر به زانوهاست. کفش‌های دارای پاشنه بلند و پهن، 26 درصد میزان فشار روی زانوی فرد را افزایش می‌دهند. همچنین کفش‌هایی با پاشنه بلند و نازک، 22 درصد فشار روی زانو را افزایش می‌دهند. از طرفی سلامت غضروف بین استخوان‌های مفصل زانو، به مایع مفصلی زانو بستگی دارد. چرا که تغذیه این غضروف از طریق همین مایع صورت می‌گیرد. وقتی فشار روی مفصل زیاد شود، هم غضروف فشار بیشتری را تحمل می‌کند و هم تغذیه آن از مایع مفصلی دچار اشکال می‌شود، به مرور زمان این پدیده باعث بروز آرتروز مفصل زانو می‌شود. وقتی خانمی پاهایش در کفش پاشنه بلند لیز می‌خورد به سرعت تعادل خود را از دست می‌دهد و به سختی راه می‌رود. پاشنه کفش ممکن است باعث رگ به رگ شدن یا پیچ خوردن قوزک پا یا زانو شود.
وزن بدن روی پاشنه و پنجه به صورت مساوی تقسیم می‌شود تا به تعادل لازم برسد. اگر کف پا این وزن درست تقسیم نشود نمی‌توانید تصور کنید که چه آسیب‌هایی به بدن خواهد رسید. بدن به سمت جلو تغییر جهت پیدا می‌کند، یعنی نوک انگشتان و جایی که تحمل این همه فشار را ندارد، که باعث می‌شود فشار این تغییر را زانوها تحمل کنند. کفش پاشنه بلند فشار زیادی را هم به جلو و هم به پشت زانو وارد می‌کند؛ پوکی استخوان در زنانی که در بزرگ‌سالی و جوانی کفش پاشنه بلند استفاده می‌کنند رایج‌تر از افرادی است که از کفش‌های تخت یا طبی استفاده کرده‌اند و در بعضی از خانم‌هایی که کفش پاشنه بلند می‌پوشند تنها زمانی دچار مشکل خواهند شد که تصمیم به پوشیدن کفش تخت بگیرند.
تاندون آشیل آن‌ها هنگام راه رفتن با کفش تخت به شدت کشیده می‌شود و احساس ناخوشایندی را در پا ایجاد می‌کند. اما به افرادی که علاقه به پوشیدن این نوع کفش‌ها دارند توصیه می‌شود که برای پیشگیری از عوارض چون کمردردهای مقطعی یا پا درد به تمرین‌های کششی بپردازند. اما زمانی وضع وخیم‌تر می‌شود که علاوه بربلند بودن پاشنه کفش از کفش‌هایی با پنجه باریک نیز استفاده شود. به هر دلیل این روزها درمیان خانم‌ها و نیز آقایان، پوشیدن کفش‌هایی که نوک باریک دارند، مد شده است. کفش‌هایی که در کوچه و خیابان پای خیلی‌ها می‌بینی اولین چیزی که به خاطر می‌آورد این است که پای بیچاره این همه فشار را چگونه تحمل می‌کند؟ اما زمانی که پای صحبت افرادی که از نوع کفش‌ها استفاده کرده‌اند می‌نشینید می‌بینید که چه دردهایی را تحمل کرده‌اند.
فرو رفتن ناخن به داخل گوشت، یکی از عوارض پوشیدن کفش‌های تنگ و نوک باریک و ضایعه شایعی است که بیشتر برای شست پا پیش می‌آید. در این بیماری به دلیل فشار فیزیکی، معمولاً بافت حاشیه ناخن شست پا به سمت ناخن فشرده می‌شود و در نهایت ناخن به داخل بافت کناری فرو می‌رود. این عارضه معمولاً دردناک است و کم کم عفونت هم به آن اضافه می‌شود.
فرو رفتن ناخن به گوشت تنها عارضه دردناک کفش‌های نوک باریک نیست و بسیاری از کسانی که به پوشیدن این کفش‌های خطرناک عادت دارند، دچار عارضه‌ای می‌شوند که به مراتب پر دردسرتر از قبلی است. این عارضه در واقع انحراف دائمی انگشت شست پا به سمت انگشت دوم است، که می‌توان به طور قطع گفت که 81 درصد از افرادی که از کفش‌های نوک باریک استفاده می‌کنند دچار این عارضه می‌شوند. به غیر از این دو عارضه کفش‌های نوک باریک عوارض متعدد دیگری نیز به همراه دارند که می‌توان به پینه، میخچه و کج شدن و خمیدگی انگشتان اشاره کرد. درنهایت می‌توان به جرات گفت پوشیدن کفش‌هایی با نوک باریک و پاشنه‌های بلند، صرف‌نظر از مد بودنشان اصلاً به صلاح پاهای شما نیست.
در قدیم استفاده از کلاه و دستار بسیار مرسوم بوده است، علت این استفاده چه بوده است؟
در گذشته کلاه علاوه بر کاربرد تزئینی، شغل، نژاد و طبقه اجتماعی افراد را نیز نشان می‌داد. گاهی کلاه مطابق با مراسم و تشریفات و آیین‌های مذهبی خاص پوشیده می‌شد. اما در کنار همه این‌ها در قدیم از کلاه به عنوان محافظی برای سر در برابر سرما استفاده می‌کردند، به دور از اینکه توجهی به شکل و ظاهر آن داشته باشند. دستارها را می‌توان از گروهی شال‌ها دانست که برای محافظت از ناحیه سر مورد استفاده قرار می‌گرفتند که به دور سر و گردن پیچیده می‌شد. دستارها برخلاف کلاه‌ها بیشتر توسط نوکرها، کنیزان و ندیمه‌ها پوشیده می‌شد. امروزه اقوامی همچون کردها نوعی کلاه بر سر می‌کنند که شبیه دستار پیچیده می‌شود. مردم برای پوشاندن سرشان از کلاه و دستار استفاده می‌کردند. به این ترتیب ناحیه سینوس‌ها از آسیب‌های احتمالی مصون می‌ماند. خانم‌ها پارچه‌هایی به سرشان می‌بستند و روسری را روی آن به سر می‌کردند. این روش محافظت، مانع از بروز بیماری‌های مختلف می‌شود.
ما همچنان هنوز هم این روش‌ها را برای محافظت از بدن توصیه می‌کنیم چون آدم‌ها و بیماری‌ها نسبت به گذشته فرقی نکرده‌اند. به دلیل اینکه امروزه مردم از این روش‌ها کمتر استفاده می‌کنند، شیوع بعضی بیماری‌ها بیشتر شده چون سنت‌ها فراموش شده‌اند. علت دیگری که افراد از این نوع پوشش سر باز می‌زنند اعتقاد به شکیل نبودن این نوع پوشش دارند و فکر می‌کنند که ظاهری زیبا بهتر از سلامت آن‌هاست؛ اما بهتر است افرادی که به هر دلیل ضعفی در بدنشان دارند از جمله بچه‌های کوچک، افراد مسن و خانم‌های باردار جزو گروه‌هایی هستند که به تقویت بدنشان نیاز دارند و بهتر است از دستار یا به صورت امروزی آن هد بندها و گذاشتن کلاه کمک بگیرند. در مجموع می‌توان گفت افرادی که به هر دلیلی ضعیف، در معرض خطر، قصد سفر دارند یا مجبور به کار زیاد هستند با این روش‌ها می‌توانند از بدنشان محافظت کنند. مشکلاتی چون سردردها، سینوزیت‌ها، دردهای دست، کمردردها، پادردها و انواع واریس را می‌توان با کمک و استفاده از کلاه و دستار از بروزشان پیشگیری و جلوگیری کرد. البته این روزها می‌توان برای بستن از وسایل جدیدتری کمک گرفت. برای مثال می‌توان به جای دستار و کلاه‌های نمدی روزگار گذشته از شال گردن، هد بند و کلاه‌های بافتنی و چرمی استفاده کرد. به هر حال، می‌توانید جایگزین‌هایی برای این کار پیدا کنید.
برای مشاهده اینفوگرافی روی تصویر کلیک نمایید
در قدیم شال گردن وجود نداشت و ادامه دستار دور گردن هم پیچیده می‌شد. خانم‌ها هم دنباله روسری را به عنوان مثال استفاده می‌کردند اما این روزها شال گردن‌ها جایگزین این شیوه قدیمی شده‌اند و همان کار دستارها را انجام می‌دهند اما عیبشان این است که گوش‌ها را نمی‌پوشانند و فقط از ناحیه گلو محافظت می‌کنند. در نتیجه فقط می‌توانند از گلودرد پیشگیری کنند.
آیا لباس‌های تنگ مانند شلوار جین موجب مشکلات در سیستم بدن خواهد شد؟
گاهی تاثیرگذاری در اندازه لباس است که اگر تنگ و چسبان باشد باعث بسته شدن راه ترشح غدد و چربی و بروز حساسیت و عرق سوز شدن به ویژه در فصل گرما می‌شود. لباس‌های تنگ همیشه در ذهن تداعی کننده این است که خیاط همیشه پارچه کم می‌آورد. اما این لباس‌های تنگ اگر محصول جبر زمانه نباشند، حاصل مد که هستند. اما این مد برای سلامت بدن خطرناک است.
لباس تنگ، عروق پوست را تحت تأثیر قرار داده و در قسمت‌هایی مانع گردش صحیح خون می‌شود، به خصوص اگر تنگی لباس در ناحیه لگن، زانو، سینه و حلقه آستین‌ها باشد. همین اختلال جریان خون باعث همان عارضه شایع لباس‌های تنگ می‌شود، یعنی احساس کوفتگی و خستگی. البته گاهی این تنگی به حدی زیاد می‌شود که قسمت‌هایی از پوست کبود می‌شود یکی دیگر از مشکلات لباس‌های تنگ مشکلات گوارشی است. همچنین پوشیدن لباس زیر تنگ، باعث افزایش احتمال ابتلا به عفونت مثانه در خانم‌ها می‌شود.
از عارضه‌های دیگر این لباس‌ها، نوعی کهیر به نام کهیر فشاری است. این نوع کهیر در اثر فشار موضعی بر بدن ایجاد می‌شود. بررسی‌های انجام شده نشان می‌دهد پوشیدن لباس‌های خیلی تنگ در بلند مدت، احتمال گسترش تومورهای سرطانی را در بافت سینه افزایش خواهد داد. یکی از شایع‌ترین عارضه‌های پوشیدن شلوار جین تنگ این است که باعث عفونت مثانه می‌شود. چون در این لباس‌ها امکان تبادل هوا وجود ندارد، شانس رشد قارچ‌ها افزایش می‌یابد. آنجا محیطی تاریک، مرطوب برای رشد سریع قارچ‌ها در کشاله ران است که خودشان را با خارش و سرخی نشان می‌دهند.
اما از مهم‌ترین عارضه‌هایی که به آن توجه نمی‌شود این است که پوشیدن این نوع شلوار با فاق‌های کوتاه بر باروری و سلامت بدن تأثیر زیادی دارد. در بررسی‌های اخیر پزشکان مشخص شده است پوشیدن شلوارهای فاق کوتاه و چسبان، جریان خون را مختل می‌کند و همین امر یکی از عواملی است که در دهه‌های اخیر باعث بروز ناباروری در جوانان شده است.
آیا جنس لباس‌ها نیز موجب تأثیر بر سلامت روحی و جسمی ما را دارد؟ با در نظر گرفتن این امر که در این روزها لباس‌هایی با جنس پلاستیکی بیشتر استفاده می‌شود...
اگر پوست حساسی داشته باشید حتماً پوشیدن بعضی از لباس‌ها با اینکه جنس خوب و مرغوبی دارند، باعث بروز حساسی‌هایی در پوست شما می‌شوند که علت آن رنگ یا نوع بافت و یا جنس پوشاکی است که مورد استفاده شما قرار گرفته است. الیاف طبیعی مانند ابریشم و پشم از پروتئین ساخته شده‌اند و الیافی مانند کتان از سلولز گیاهان تهیه می‌شوند.
پلیمرهای مصنوعی شامل نایلون، پلی‌استر، فایبرگلاس و چرم است. همه انواع الیاف‌های طبیعی و مصنوعی موجب بروز حساسیت‌های تماسی یا تحریک پوست می‌شوند، اما نوع آلرژیک به ندرت دیده می‌شود. برای مثال بعضی از افراد ممکن است به الیاف پشمی حساس باشند در این افراد با استفاده از این لباس‌ها حالت آلرژیک و افزایش حساسیت ایجاد نمی‌شود. واکنش‌های آلرژیک یا تحریکی ممکن است به علت استفاده از لباس‌هایی از جنس چرم، رزین‌های فرمالدئید، مواد افزودنی شیمیایی، رنگ‌های گوناگون، چسب‌ها و عوامل تیره کننده که در روند ساختن لباس وجود دارد، مشاهده شود.
در فصل تابستان از لباس‌هایی از جنس کتان و نخ که رنگ سفیدی دارند و باعث حساسیت نمی‌شوند، استفاده کنید، لباس‌های از جنس پلی استر، مواد مصنوعی، نایلونی، چرمی می‌تواند بر روی پوست اثر بگذارند و باعث واکنش‌های آلرژیک شوند. لباس‌هایی که از جنس الیاف مصنوعی با رنگ و بوی خاص هستند ممکن است باعث شروع آلرژی شوند. سعی کنید لباس‌هایتان از جنس الیاف طبیعی باشد یا حداقل لباس‌های زیرتان از جنس نخی و سفید باشد.
لباس ممکن است علت اصلی حساسیت‌ها باشد، گاهی جنس لباس باعث بیماری نیست ولی همان طور که در سؤال قبلی گفتم اندازه لباس مثلاً لباس‌های تنگ و چسبان، با بستن راه ترشح غدد چربی و عرق باعث عرق سوز شدن مخصوصاً در فصل گرما می‌شود که بعضی این عارضه را به جنس لباس مربوط می‌کنند.
آیا غرب نسبت به پوشش ایرانیان برنامه ریزی کرده است و برنامه‌ای برای آن در نظر گرفته است؟
امروزه جوامع غربی به کمک فناوری نوین تلاش می‌کند تا با نام تجدد، دمکراسی و گسترش آزادی و حقوق بشر، و تساوی و برابری حقوق زنان و مردان، فرهنگ غرب را در همه کشورها گسترش دهد. فضای جهانی امروز، بستری را ایجاد کرده است که در آن هویت فرهنگی تمامی ملل در معرض تغییرات اساسی قرار گرفته است. سینما، رسانه‌ها، اینترنت، ماهواره و حتی کالاهای غربی هجمه‌ای وسیع و همه جانبه ای به فرهنگ کشورهای جهان سوم آغاز کرده‌اند تا در مبانی اعتقادی و فکری آن‌ها تردید و تشکیک ایجاد کرده و زمینه نابودی ارزش‌ها، آداب و سنن آن‌ها را به وجود آورند. ارزش‌ها و هنجارهای خود را جایگزین کنند و زمینه همگرایی با فرهنگ غرب را پدید آورند.
فرجام این روند بحران هویت است که اولین نمود آن تقلید و پیروی از الگوهای لباس – مد غربی است. بحران هویت اساسی‌ترین بحرانی است که گریبان گیر جوامع در حال نوسازی است، زیرا با ورود طرز فکر جدید و بروز تحولات و تغییرات سریع در جامعه، ارزش‌های سنتی به شدت در معرض خطر و تهدید قرار می‌گیرند.
در ایران نیز تبلیغات مد لباس و لوازم آرایشی که به وسیله وسایل ارتباط جمعی مورد تبلیغ قرار می‌گیرند مورد استقبال جوانان واقع شده است. با توجه به جوان بودن جمعیت کشور، علاوه بر تأثیر شبکه‌های ماهواره‌ای بر نحوه نگرش جوانان به مسائل سیاسی، ما شاهد تغییر در الگوهای فرهنگی جوانان کشور نسبت به بسیاری مسائل از جمله مدل لباس و آرایش نیز هستیم. یکی از دلایل پررنگ شدن این موضوع، علاوه بر رفاه اقتصادی، گسترش روزافزون استفاده از ماهواره در خانواده‌ها است.
از این نکته نیز نباید غافل شد که جامعه ما یک جامعه در حال رشد است و در این میان موجی که بر طبقه بالا و متوسط تأثیر می‌گذارد، طبقات پایین جامعه را هم متأثر می‌کند، به طوری که ما در جوانان طبقات پایین جامعه هم میل به تغییر در نوع لباس و آرایش را مشاهده می‌کنیم، هر چند مسائل مالی، آن‌ها را در ابراز این نوع کنش اجتماعی دچار محدودیت می‌کند. در جامعه جوانی چون ایران، انتخاب نوع پوشش و سبک آرایش، بی‌تأثیر از برنامه‌های ماهواره نیست.
سخن پایانی...
می‌توان بحث را این گونه تمام کرد که در کشور ما جوانان از پوشیدن لباس – مدهای غربی منع می‌شوند اما الگوهایی لباس ایرانی ارائه و معرفی نمی‌شوند و اگر هم نمایشگاهی در خصوص پوشش‌های اسلامی ایرانی برگزار شود مدل‌ها به اندازه‌ای جذاب و گیرا نیست که جوانان را تشویق به استفاده از آن بکند.
الگوی فعلی لباس در کشور ما خود الگویی وارداتی و غربی است و با مدهای جدید لباس که خاستگاه غربی دارد، سنخیت و قرابت دارد و این رویه نوجوانان و جوانان را دچار سردرگمی می‌کند. از یک سوی از تقلید از الگوهای لباس بیگانه منع می‌شوند و از سوی دیگر با خلأ الگوهای لباس ملی مواجه هستند. بنابراین باید با مهندسی فرهنگی و تعامل صحیح با شرایط نوین و حفظ هویت دینی و ملی و متناسب با ارزش‌ها و هنجارها و در نظر گرفتن نوع پوشش در سلامت روح و جسم و شرایط مختلف جامعه و نیاز سنجی اقشار مختلف الگوی لباس اسلامی - ایرانی که از جذابیت نیز برخوردار باشد را طراحی کنند.
