استانی شدن انتخابات مجلس، رأی در تاریکی

 از جمله راه‌های اعمال جمهوریت، برقراری انتخابات و تعیین سرنوشت کشور به دست مردم است. این مهم از برکات جمهوری اسلامی است و پیش از آن یعنی در زمان ستمشاهی، چیزی به اسم انتخابات واقعی وجود نداشت. با پیروزی انقلاب، تاکید امام راحل بر تعیین سرنوشت توسط مردم همگان را و حتی برخی یاران ایشان را به تعجب واداشت.

ایشان ضمن تاکید درباره برگزاری هرچه زودتر رفراندوم قانون اساسی، درباره انتخاب نمایندگان توسط مردم هم می‌فرمایند: «مجلس خانه همه مردم و امید مستضعفین است... مردم در انتخابات آزادند و احتیاج به قیم ندارند و هیچ فرد یا گروه و دسته‌ای حق تحمیل فرد یا افرادی را به مردم ندارند.» تجربه نورانی ایام زعامت امام راحل و پس از ایشان امام حاضر، از تاکید رهبران انقلاب بر حضور حداکثری مردم در انتخابات و دخالت مستقیم آنها در جزییات امور کشور حکایت دارد. 

اما اخیرا طرح استانی شدن انتخابات در دستور مجلس شورای اسلامی قرار گرفت و هفته گذشته کلیات آن به تصویب نمایندگان رسید. بر اساس این طرح 6  ماده‌ای در انتخابات مجلس، محدوده جغرافیایی هر استان به عنوان حوزه استانی انتخابات محسوب می‌گردد و  تعداد نمایندگان هر حوزه استانی معادل تعداد نمایندگان حوزه‌های انتخابیه موجود در استان است بنابر این  رای‌دهندگان در هر حوزه انتخابیه می‌توانند به تعداد نمایندگان لازم برای استان از بین نامزدهای انتخاباتی استان، نمایندگان مورد نظر خود را انتخاب کنند. حامیان این طرح معتقدند با این کار، نگاه نمایندگان از مسائل خرد منطقه‌ای و محلی، به سطح کلان ملی ارتقا یافته و موجب بهبود کارکرد نهاد قانونگذاری کشور می‌شود.

آنها معتقدند نباید وقت نمایندگان صرف مسائل جزئی شده و در اثر آن مسائل کلان به زمین مانده و مورد غفلت قرار گیرد. اینکه نماینده‌ای وقت ارزشمند خود را صرف فلان مشکل کوچک محلی و منطقه‌ای کند با ماموریت و شأن جایگاه قانونگذاری در نظام اسلامی فرق دارد. این نگاه ظاهرا منطقی و معقول است و در نگاه اول اینگونه نشان می‌دهد که نیت خیری در پس آن است و هدف، بهبود جایگاه قانونگذاری است.

اما این همه ماجرا نیست و حتی اگر نیت همه طراحان و حامیان و موافقان این طرح چنین باشد، باز هم آثار و تبعات سوئی  در پی دارد که به یقین قابل قیاس با آن نیت خیر احتمالی نیست. مجلس کنونی با وجود برخی ایرادات و کاستی‌ها در موارد مختلف، واجد یک وجه مهم و بی‌نظیر است که به یقین باید آن را نقطه عطف و قوت این تاسیس مهم کشور برشمرد. این نقطه قوت چیزی نیست جز حفظ وحدت و انسجام ملی که دلیل آن هم وجود نمایندگانی از سراسر کشور است، از دورافتاده‌ترین نقاط تا مرکز استان‌ها و پایتخت کشور.

نقاط دورافتاده و محرومی که به این سادگی‌ها صدایشان به مرکز نمی‌رسد، با داشتن نماینده در مجلس شورای اسلامی، امیدوارند که روزی مشکلشان به گوش مقام مسئولی برسد و برای آن چاره‌ای اندیشیده شود. اگر امروزه نمایندگان شهرهای کوچک به دنبال طرح و حل مسائل حوزه انتخابیه خود  هستند، علت آن وجود مشکلات معیشتی و روزمره فراوانی است که مردم آن دیار با آن دست به گریبانند.

حال فکرش را بکنید عده‌ای به جای حل مشکل، ساده‌ترین کار را انتخاب کنند و آن چیزی نیست جز پاک کردن صورت مسئله! یعنی به جای اینکه مشکل فلان منطقه محروم را برطرف کنند، نماینده آن حوزه را حذف می‌کنند تا دیگر کسی نباشد که صدای آنها را به مرکز برساند و البته این کار در پوشش فریبنده «توجه به مسائل کلان ملی» رخ می‌دهد!

از دیگر سو این روش یک آفت مهم دیگر دارد که از قضا به نظر می‌رسد برای عده‌ای، این موضوع هدف و مقصد نهایی باشد! استانی شدن انتخابات، عملا راه را بر نمایندگان مستقل، غیر حزبی، غیر وابسته و مردمی که بدون وابستگی‌ها و آلودگی‌های معمول برخی جریانات سیاسی و صرفا بر اساس شایستگی‌ها و شناخت محلی مردم، مورد اقبال قرار می‌گیرند، مسدود می‌کند و رقابت را از عرصه منطقه‌ای به استانی منتقل می‌کند.

نتیجه محتوم چنین روشی، حذف مستقل‌ها و روی کار آمدن نمایندگان حزبی است و فرجام این روند به مهم‌ترین کارکرد کنونی مجلس یعنی حفظ وحدت و انسجام ملی لطمه می‌زند و به کاهش مشارکت مردم به دلیل ناامیدی از رسیدن صدایشان به مرکز منجر می‌شود. دلیل این رخداد نامبارک چیزی نیست جز الزام و اجبار مردم به رای دادن به لیست‌هایی که یا آنها را نمی‌شناسند و یا به تهیه‌کنندگان آن اعتماد و اطمینان ندارند.

از دیگر سو نماینده‌ای که با این ساز و کار و در انقیاد احزاب و گروه‌های سیاسی به مجلس وارد شود، چه کارکرد ویژه و برجسته‌ای خواهد داشت؟! او پیش از اینکه نماینده مردم باشد و خود را وامدار آنها بداند، نماینده جریان سیاسی برآمده از آن است و باید دین خود را به آن ادا کند! چرا که به دلیل گسترده شدن دامنه تبلیغات به تمام استان، هزینه انتخابات افزایش خواهد یافت و او که نمی‌تواند این هزینه کمرشکن را بپردازد، لاجرم باید دست به دامن اصحاب ثروت و قدرت شود! می‌توان حدس زد که در این شرایط سرنوشت مردم به دست باندهای قدرت و ثروت خواهد افتاد! طبیعتا وقتی یک جریان سیاسی هزینه تبلیغات و برآمدن یک نماینده را برعهده گرفته باشد، منتظر است تا به محض ورود او به مجلس، طلبش را از او وصول کند و عملا کار به جایی می‌رسد که باید منتظر کثیف‌ترین مناسبات سیاسی باشیم!

درباره این طرح و آفات آن گفتنی‌ها و مستندات فراوانی می‌توان ارائه کرد اما آنچه به اختصار می‌توان از موارد فوق نتیجه گرفت این است که با استانی شدن انتخابات:

ـ نامزدها برای  انتخاب شدن در رقابتی به گستره استان، نیاز به امکانات مالی بیشتری خواهند داشت.

- رای مراکز استان و شهرهای بزرگ در انتخابات اثر بیشتری داشته و رای شهرها و روستاها به حاشیه برود.

- انتخابات استانی به تشکیل ائتلاف‌های بزرگ در بین احزاب ثروتمند یا قدرتمند منجر می‌شود.

تشکیل ائتلاف‌های بزرگ در سطح استان نیازمند ثروت فراوان است و در نتیجه در نهایت چند حزب بزرگ که توانایی دارند از عهده هزینه مالی و تشکیلاتی انتخابات بر بیایند، باقی می‌ماند.

- خود به خود نامزدهای باندهای قدرت و ثروت انحصار قدرت تشکیل می‌دهند.

- نامزدهای غیرحزبی نمی‌توانند وارد بافت قدرت شوند. 

- صدای مردم مستضعف حاشیه‌نشین شنیده نخواهد شد. 

- محدوده انحصاری قدرت، پای رانت‌خواران و ثروتمندان را جهت وامدار کردن گروه‌های سیاسی، به عرصه انتخابات باز خواهد کرد. 

پاسخ به یک شبهه 

ممکن است برخی شبهه کنند انتخابات مجلس خبرگان نیز استانی است و در همین حال مردم هم در آن مشارکت می‌کنند، در پاسخ باید گفت چهره‌هایی که برای عضویت در مجلس خبرگان خود را در معرض رای مردم قرار می‌دهند از علمای مشهور و شناخته شده هر استان هستند  و حتی در سطح کشور نیز شناخته شده‌اند.

وابستگی نمایندگان به مراکز قدرت و ثروت و کاهش نقش مردم 

نمایندگان مجلس در گفت‌وگو با کیهان ضمن تاکید بر برخی محاسن طرح استانی شدن انتخابات اظهار داشتند: در کنار این محاسن طرح استانی شدن مضرات فراوانی دارد که وابستگی نامزدهای انتخابات به مراکز قدرت و ثروت و نیز کاهش نقش مردم در انتخاب نمایندگان خود از جمله این معایب است. 

بهرام بیرانوند نماینده بروجرد در گفت‌وگو با کیهان با تاکید بر این که این طرح معایب فراوانی دارد اظهار داشت: نخستین ایراد طرح استانی شدن آن است که نامزدهای انتخابات بایستی برای معرفی خود در سطح استان هزینه‌های بالای تبلیغاتی را متحمل شوند و این هزینه‌ها آنان را به مراکز قدرت و ثروت متصل خواهد ساخت و از این رو این نامزدها در صورت پیروزی وامدار صاحبان ثروت و یا کانون‌های قدرت خواهند شد.

وی ادامه داد: در صورت تصویب این طرح نمایندگان به بهانه‌های گوناگون از جمله کارهای ملی در مرکز کشور از مرعی و منظر مردم دور خواهند شد و مردم عملا امکان دسترسی به نمایندگان خود را از دست خواهند داد. 

مردم می‌پرسند چرا در سال آخر این طرح‌ها تصویب می‌شود؟!

بیرانوند با اشاره به این که مجلس نهم آخرین سال کاری خود را سپری می‌کند اظهار داشت: بسیاری از مردم می‌گویند نمایندگان در آخرین سال کاری خود به دلیل میل به بقا در مجلس آینده دست به تدوین و تصویب برخی طرح‌ها می‌زنند و هر چند ما این اتهام را وارد نمی‌دانیم ولی نمی‌توان از مردم انتظار داشت سوال نکرده و نپرسند که چرا در سال آخر چنین طرحی را پیگیری می‌کنید؟

نماینده بروجرد در تشریح معایب بعدی طرح استانی شدن انتخابات گفت: با این طرح چرخش نخبگان در مجلس شورای اسلامی نخواهیم داشت و نمایندگی در میان طیفی از این نخبگان که با مراکز قدرت و ثروت ارتباط دارند دست به دست خواهد شد. 

غافل شدن نمایندگان از سرکشی به حوزه انتخابیه 

وی همچنین اظهار داشت: غافل شدن نمایندگان از سرکشی به حوزه انتخابیه خود به دلایلی از جمله این که ما نماینده کل استان هستیم نه شهر خاص و نیز قطع ارتباط مردم با حاکمیت از دیگر مضرات استانی شدن انتخابات است. بیرانوند گفت: مجلس مهمترین کانال ارتباطی مردم با نظام اسلامی است و با استانی شدن انتخابات این کانال از بین خواهد رفت.

 نقش مراکز جمعیتی در انتخاب نمایندگان شهرهای کوچک 

نماینده بروجرد به افزایش نقش مراکز جمعیتی در انتخابات به عنوان عیب دیگر طرح پرداخته و گفت: با این طرح مراکز جمعیتی از جمله مراکز استان‌ها که دارای جمعیت زیادی هستند برای شهرهای کوچک تعیین تکلیف خواهند کرد و به این ترتیب مشارکت مردم به دلیل القای این حس که رای آنها اهمیتی ندارد کاهش خواهد یافت. 

وی همچنین به این نکته پرداخت که با استانی شدن انتخابات نقش شناخت مردم از بین خواهد رفت چرا که مردم باید این بار کسانی را انتخاب کنند که تا به حال آنها را ندیده‌اند و نمی‌شناسند. 

کاهش ارتباط نمایندگان با مردم و تلاش برای جلب نظر احزاب و گروه‌ها 

علیرضا منظری توکلی نماینده بافت نیز در گفت‌و‌گو با کیهان ضمن اشاره به این نکته که طرح استانی شدن انتخابات محاسن و معایبی دارد گفت: احتمال می‌رود به واسطه این طرح ارتباط نمایندگان با مردم کاهش بیابد و مناطق محروم که پناهگاه‌شان مجلس است کمتر مورد توجه قرار بگیرند  و در نتیجه مشارکت پائین بیاید. 

وی حرکت به سمت حزبی شدن را از جمله محاسن این طرح دانست و در عین حال گفت: با این وجود احتمال می‌رود که نامزدها با استانی شدن انتخابات بیشتر به جای جلب نظر مردم به سمت جلب نظر احزاب حرکت کنند. 

نماینده بافت پیشنهاد داد که طرح استانی شدن ضمن جرح و تعدیل‌های لازم به صورت آزمایشی اجرا شود تا محاسن و معایب آن شناخته شود. 

نمایندگان استانی انتخاب می‌شوندولی وظایف‌شان شهری است 

محمدرضا پورابراهیمی داورانی نماینده کرمان نیز در گفت‌و‌گو با کیهان ضمن اشاره به محاسن و معایب طرح استانی شدن گفت: جدی‌ نگری و دور شدن از نگاه به مسائل ریز و محلی و توجه به وظایف اصلی نمایندگان از جمله محاسن طرح استانی شدن انتخابات است. 

وی در عین حال اظهار داشت: این که نماینده‌ای به صورت استانی انتخاب می‌شود ولی ماموریت‌ها و وظایف او شهری است از مضرات و معایب این طرح محسوب می‌شود که در دو هفته آینده جزئیات آن مورد بررسی نمایندگان قرار خواهد گرفت. 

منبع: کیهان